Ο ρόλος της διατροφής στην υγεία του καρδιαγγειακού συστήματος είναι από πολλά χρόνια γνωστός. Όταν, στις αρχές του προηγούμενου αιώνα, οι διατροφικές συνήθειες του ανθρώπου κινήθηκαν σε ζωικές τροφές, παρατηρήθηκε αύξηση της συχνότητας της στεφανιαίας νόσου, με εμφάνιση για παράδειγμα εμφραγμάτων μυοκαρδίου σε νεότερες ηλικίες και αύξηση των αιφνιδίων καρδιακών θανάτων. Εξάλλου, είχε παρατηρηθεί μειωμένη επίπτωση της καρδιαγγειακής νόσου σε χώρες που παρέμεναν πιστές σε διαφορετικά διατροφικά πρότυπα, όπως είναι η Ιαπωνία, ή χώρες που ακολουθούσαν την μεσογειακή διατροφή. Στην Ελλάδα, η απομάκρυνση απο τον μεσογειακό τρόπο διατροφής, είχε σαν αποτέλεσμα την ραγδαία άνοδο της συχνότητας της στεφανιαίας νόσου.
Μια διατροφή πλούσια σε λιπαρά, και συγκεκριμένα σε κορεσμένα trans λιπαρά, παρέχει το κατάλληλο υπόστρωμα για παραγωγή από τον οργανισμό της LDL χοληστερόλης, γνωστής ως “κακή” χοληστερόλη. Γενετικοί παράγοντες που έχουν σχέση με την ενδογενή παραγωγή χοληστερόλης του οργανισμού μπορούν να συμβάλλουν στην περαιτέρω αύξησή της. Η LDL- χοληστερόλη συμμετέχει στην διαδικασία της αθηρωμάτωσης, που έιναι και η βασική αιτία για την εμφάνιση της στεφανιαίας νόσου.
Ενδιαφέρον έχει, ακόμα, και η αλληλεπίδραση της υπερλιπιδαιμίας με άλλους παράγοντες κινδύνου, όπως το κάπνισμα, η αρτηριακή υπέρταση και ο σακχαρώδης διαβήτης. Όταν συνυπάρχουν, ο κίνδυνος για εμφάνιση καρδιαγγειακής νόσου αυξάνεται ραγδαία.
Τ α παραπάνω συνηγορούν στην υιοθέτηση μια υγιεινής διατροφής, για διατήρηση των επιπέδων των λιπιδίων σε φυσιολογικά επίπεδα. Προτείνεται η αποφυγή κορεσμένων λιπαρών (όπως τηγανητά φαγητά, κόκκινο κρέας, βούτυρο) ενώ συνιστάται η κατανάλωση προϊόντων χαμηλών σε λιπαρά (λευκό κρέας, γαλακτοκομικά προϊόντα light, ψάρι), λαχανικών, δημητριακών και φρούτων. Επωφελής είναι σαφώς η χρησιμοποίηση στη διατροφή ελαιολάδου, το οποίο παρέχει πολυακόρεστα λιπαρά, που φαίνεται να δρουν καρδιοπροστατευτικά, όπως και τα ω3 λιπαρά οξέα, που βρίσκει κανείς στα ψάρια.
Σε κάποιους από εμάς, η χρησιμοποίηση των παραπάνω τροφίμων στο καθημερινό μας τραπέζι, μπορεί να φαίνεται δύσκολη και να απαιτεί αυστηρή πειθαρχία. Εκεί θέση έχουν τα διατροφικά πρότυπα. Μπορούμε, δηλαδή, να υιοθετήσουμε σταδιακα, για παράδειγμα, τον μεσογειακό τρόπο διατροφής, με όλες τις τροφές που αυτός περιλαμβάνει. Το αποτέλεσμα στα λιπίδια του οργανισμού μας θα είναι εξίσου ορατό πολύ σύντομα.
Σύμφωνα με τις πρόσφατες οδηγίες διεθνών οργανισμών για την καρδιαγγειακή πρόληψη και για την αντιμετώπιση της υπερλιπιδαιμίας, οι τιμές της LDL χοληστερόλης πρέπει να κινούνται σε ακόμα χαμηλότερα επίπεδα από ό,τι βρίσκονταν παλαιότερα. Μελέτες έδειξαν πως σε χαμηλότερα επίπεδα LDL χοληστερόλης, μειώνεται η επίπτωση καρδιακών επεισοδίων ή θανάτου. Οι ασθενείς ταξινομούνται από τον ιατρό τους σε κατηγορίες καρδιαγγειακού κινδύνου με βάση το ιστορικό τους, τις συνήθειές τους και πιθανές συνυπάρχουσες παθήσεις. Σε αυτούς σε κατηγορία υψηλού και πολύ υψηλού κινδύνου (πχ ασθενείς με στεφανιαία νόσο, σακχαρώδη διαβήτη, νεφρική ανεπάρκεια, περιφερική αγγειακή νόσο), θα πρέπει η LDL χοληστερόλη να βρίσκεται σε επίπεδα ακόμα και κάτω από 55mg/dl, οπότε απαιτείται χορήγηση φαρμακευτικής αγωγής. Σε αυτούς σε κατηγορία μετρίου κινδύνου (με παρουσία παραγόντων κινδύνου και όπως υπολογίζεται απο συστήματα ταξινόμησης όπως το SCORE), σε επίπεδα κάτω απο 100mg/dl. Οι ασθενείς αυτοί πρέπει αρχικά να δοκιμάσουν να βελτιώσουν τη διατροφή τους, να διακόψουν το κάπνισμα, να ελέγξουν λοιπούς παράγοντες κινδύνου, και, αν τελικά δεν υποχωρήσουν τα επίπεδα λιπιδίων, να οδηγηθούν σε φαρμακευτική αντιμετώπιση.
Σημαντικός είναι ο έλεγχος των λιπιδίων και στην παιδική ηλικία, όταν ειδικά υπάρχει οικογενειακή προδιάθεση. Στόχος είναι να εντοπιστούν οικογενείς μορφές της νόσου και να αντιμετωπιστούν από νωρίς. Και στην περίπτωση αυτή φυσικά είναι εξαιρετικά σημαντική η υιοθέτηση ενός υγιεινού διατροφικού προτύπου από νωρίς, ώστε να προληφούν μελλοντικά καρδιαγγειακά προβλήματα.
Βάση της φαρμακευτικής αγωγής αποτελούν οι στατίνες, που αποτελούν καλώς ανεκτά φάρμακα με σπάνιες παρενέργειες και εξαιρετικά αποτελέσματα. Μειώνουν τα επίπεδα της ολικής και LDL χοληστερόλης, σταθεροποιούν τα αθηρωματικά αγγεία και φαίνεται να επιδρούν θετικά στο προσδόκιμο επιβίωσης. Αναλόγως περίπτωσης, χρησιμοποιούνται και άλλα φάρμακα, όπως είναι οι φιμπράτες σε αυξημένα τριγλυκερίδια, η εζετιμίμπη σε συνδυασμό με στατίνη για περαιτέρω μείωση της LDL χοληστερόλης, σκευάσματα που περιέχουν ω3 λιπαρά οξέα. Σε αποτυχία της στατινοθεραπείας- ανθεκτική υπερλιπιδαιμία ή σε δυσανεξία στο φάρμακο, μπορεί να χορηγηθούν νέοι ενέσιμοι παράγοντες (αναστολείς ενζύμου PCSK9), που αποτελούν και το νεότερο κομμάτι της θεραπείας.
Η πρόληψη της καρδιαγγειακής νόσου αποτελεί και την αποτελεσματικότερη στρατηγική για την εξάλειψή της. Στοχεύει στην υιοθέτηση υγιεινών προτύπων ζωής, στην διακοπή του καπνίσματος, στην αντιμετώπιση των παραγόντων κινδύνου (αρτηριακή υπέρταση, σακχαρώδης διαβήτης και φυσικά υπερλιπιδαιμία).
Ας υιοθετήσουμε, λοιπόν, έναν υγιεινό τρόπο ζωής και διατροφής. Ας διακόψουμε τις κακές συνήθειες, όπως το κάπνισμα. Ας ασκηθούμε συχνότερα. Ας ελέγχουμε τα λιπίδια μας σε συνεργασία με τον ιατρό μας, ας ελέγχουμε τα επίπεδα αρτηριακής πίεσης και σακχάρου του οργανισμού μας. Έτσι βοηθάμε στην βελτίωση της ποιότητας ζωής μας και, φυσικά, στην αύξηση της διάρκειά της.